ZMIANY W KKS PT. 2 - CO MOŻE PRZYNIEŚĆ UCHYLENIE ART. 44 § 2 KKS?

Photo by Tingey Injury Law Firm on Unsplash

Szeroko komentowana propozycja Ministerstwa Finansów dotycząca nowelizacji KKS budzi wiele wątpliwości wśród praktyków.

O jednym z rozwiązań projektu pisałem w swoim poprzednim wpisie.

Dziś natomiast trochę więcej o pomyśle uchylenia art. 44 par. 2 KKS.

 

W dużym skrócie Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje, aby przestępstwa skarbowe polegające na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej były karane nawet wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. Zdaniem wielu taka zmiana powodowałaby w prostej linii konieczność faktycznego uiszczania już przedawnionych należności publicznoprawnych przez podatników, którzy zostaliby skazani w procesie karnoskarbowym (a na doprowadzenie do procesu organy ścigania miałyby czas, gdyż w projekcie przewidziano także zmianę art. 44 § 5 KKS - zgodnie z projektowanym przepisem, już wszczęcie postępowania w sprawie o „lżej” karane przestępstwo skarbowe wydłużałoby okres jego karalności z pięciu do piętnastu lat, zaś w przypadku przestępstw karanych „surowiej” - z dziesięciu do dwudziestu lat).

Moim zdaniem warto ponadto mieć też jednak na uwadze, że wprowadzenie proponowanych przez MS zmian spowodowałoby niestety wielokierunkowe, negatywne skutki dla podatników - i to nie tylko w sferze fiskalnej.

Konsensualne formy zakończenia procesu

Można tu zwrócić uwagę na tzw. konsensualne formy zakończenia sprawy karnoskarbowej w kontekście spraw o przedawnione podatki, chociażby na przykładzie instytucji dobrowolnego poddania się karze - zgodnie z art. 161 par. 1 KKS w brzmieniu obecnym, jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, a nie została ona w całości uiszczona, sąd uzależnia uwzględnienie wniosku oskarżonego o DPK od uiszczenia tej wymagalnej należności w całości w wyznaczonym terminie.

Projekt przewiduje natomiast zmianę tego przepisu, podobnie z resztą jak wielu innych regulacji KKS wiążących określone skutki prawne z obowiązkiem zapłaty należności uszczuplonej przez czyn zabroniony, poprzez usunięcie warunku „wymagalności” należności publicznoprawnej podlegającej uiszczeniu. Należałoby przyjąć, że wymagalną należnością publicznoprawną jest należność, która może być egzekwowana przez organy podatkowe - projektowane zmiany prowadzić będą zatem do sytuacji, w której aby osiągnąć określony skutek procesowy oskarżony będzie musiał uregulować należność publicznoprawną, nawet gdy ta nie będzie formalnie mogła być od niego egzekwowana przez organy podatkowe.

Dodatkowo projekt akurat w przypadku DPK nieco łagodzi przesłanki art. 161 par 1 KKS, zatem zgodnie z jego proponowaną treścią, jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, a nie została ona w całości uiszczona, sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego o DPK od uiszczenia tej należności, w całości lub w części, we wskazany sposób i w wyznaczonym terminie.

Jak zatem wyglądałaby sytuacja oskarżonego w postępowaniu o przestępstwo skarbowe dotyczące już przedawnionego podatku, w którym sędzia uzależniłby uwzględnienie wniosku o DPK o od uiszczenia całości bądź części należności publicznoprawnej uszczuplonej w związku z czynem zabronionym (a więc od uiszczenia przedawnionej należności publicznoprawnej)?

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 53 par. 26 KKS należność publicznoprawna to m. in. podatek, zaś zgodnie z art. 59 § 1 pkt 9 Ordynacji podatkowej, przedawnione zobowiązanie podatkowe wygasa - przedawnionego podatku nie można zatem zapłacić. Skoro więc z art. 161 § 1 KKS planuje się usunąć warunek „wymagalności” należności publicznoprawnej (a więc przesłanki tego przepisu nie będą odwoływać się wyłącznie do podatków egzekwowalnych - co mogłoby wykluczyć możliwość ich stosowania do podatków przedawnionych) powstaje pytanie czy realizacja przewidzianego przez przepis warunku zapłaty uszczuplonej należności publicznoprawnej w przypadku podatku przedawnionego byłaby w ogóle możliwa:

• Jeżeli przyjmiemy że tak, to albo konsekwentnie należałoby przyjąć, że sąd karny będzie uprawniony do zobowiązania podatnika już stricte do zapłaty przedawnionego podatku, albo też należałoby uznać, iż należność publicznoprawna uszczuplona czynem zabronionym to nie jest zobowiązanie podatkowe w rozumieniu przepisów podatkowych, tylko swoista równowartość takiego zobowiązania (z tym że wówczas za niespójne należałoby uznać niektóre inne przepisy projektu, np. art. 15 § 5 KKS, zgodnie z którym kwoty pieniężne uiszczone w celu wyrównania uszczerbku finansowego miałyby być zaliczane na poczet właśnie należności publicznoprawnej uszczuplonej czynem zabronionym)

• Jeżeli natomiast uznamy, że nie, to art. 161 § 1 KKS w przypadku wejścia projektowanych przez MS regulacji w życie nie będzie mógł być stosowany w pełni w odniesieniu do spraw dotyczących podatków przedawnionych.

Można zatem w mojej ocenie zaryzykować stwierdzenie, że po wejściu w życie planowanych przez MS zmian w KKS podatnicy chcący skorzystać z instytucji prawnych pozwalających na uniknięcie bądź ograniczenie odpowiedzialności karnoskarbowej w sprawach o podatki przedawnione mogą napotkać na poważne problemy.

Bez odpowiedzi pozostanie natomiast pytanie, czy proponowany przez MS projekt zmian w KKS wprowadza taki chaos w instytucjach karnoskarbowych celowo (m.in. aby zmotywować podatników do ograniczania apetytu na ryzyko podatkowe), czy jest to po prostu niedopatrzenie.

Materiały dowodowe a archiwizacja dokumentacji podatkowej

Kolejną kwestią wartą uwagi jest problem archiwizacji dokumentów podatkowych przez podatników.

Co do zasady bowiem przyjmuje się, iż dokumenty podatkowe powinny być przechowywane do momentu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Co jednak, gdy podatnikowi potencjalnie grozić będzie wytoczenie procesu karnoskarbowego nawet kilka lat po upływie terminu przedawnienia podatku?

Niewątpliwie w takiej sytuacji zmianie ulec będą musiały również przyjęte w przedsiębiorstwach procedury archiwizacji i niszczenia dokumentów - dla własnego bezpieczeństwa podatnicy będą musieli przechowywać dokumenty o wiele dłużej, szczególnie jeżeli będą one dotyczyć transakcji obarczonych ryzykiem podatkowym.

 

Przepisy międzyczasowe przewidziane przez projekt

Na koniec warto też zwrócić uwagę na specyficzne regulacje intertemporalne przewidziane przez opracowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt - zgodnie z jego art. 4, nowe przepisy o przedawnieniu karalności stosowane będą również do czynów popełnionych przed wejściem w życie ustawy, chyba że karalność czynu już ustała.

Projektowana ustawa może faktycznie wydłużyć zatem okres karalności czynów popełnionych nawet kilka lat przed jej wejściem w życie.

Dodatkowo art. 13 projektu przewiduje ogólną regułę interpretacyjną, w myśl której w razie wątpliwości, czy do postępowania karnego skarbowego stosuje się  prawo dotychczasowe, czy nowe przepisy wprowadzane ustawą, stosować należy przepisy nowe.

Powyższe regulacje dowodzą dużej determinacji projektodawców, aby projektowane regulacje po ich wejściu w życie podlegały zastosowaniu możliwie jak najszybciej i w jak najszerszym zakresie.

 

Niestety nie jest to raczej dobry prognostyk na przyszłość - pozostaje jedynie mieć nadzieje, że mimo tej determinacji Ministerstwo Sprawiedliwości ugnie się pod naporem krytyki i omawiany projekt zmian w KKS nie będzie dalej procedowany w aktualnym kształcie.

#praktycznieopodatkach

Przedstawione powyżej stanowiska oraz opinie autora tekstu nie stanowią opinii podatkowej, porady podatkowej lub prawnej ani wyjaśnień podatkowych w rozumieniu ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 377 z późn. zm.)